W cieniu majestatycznych szczytów Pienin, tam gdzie Dunajec przecina granicę polsko-słowacką, leży niewielka, ale niezwykle malownicza wieś – Sromowce Wyżne. Choć dziś znana jest głównie z turystyki i spływu tratwami Przełomem Dunajca, jej historia sięga odległych wieków i nosi ślady dawnej świetności oraz strategicznego znaczenia tego miejsca na pograniczu dwóch światów – polskiego i węgierskiego.
Śladami królewskiej przeszłości
Sromowce Wyżne – niegdyś zapisywane jako Sramowice Wyżne – zostały założone w drugiej połowie XVI wieku jako wieś królewska. Powstała w powiecie sądeckim, w granicach ówczesnego województwa krakowskiego, i należała do tenuty czorsztyńskiej, czyli królewskiego kompleksu dóbr zarządzanych przez starostów z zamku w Czorsztynie.
Choć dokumenty z epoki wspominają o trudnej kolonizacji tego górskiego terenu, mieszkańcy wsi szybko przystosowali się do życia w surowym klimacie i trudnych warunkach. Trudnili się głównie rolnictwem oraz flisactwem, przewożąc towary i ludzi tratwami przez rwący Dunajec aż do Nowego Sącza i dalej, na niziny.
Zamek, którego już nie ma
Na wzgórzu Zamczysko, wznoszącym się na wysokość 688 metrów nad poziomem morza, do dziś czuć echa dawnych wieków. To tutaj, według lokalnych przekazów i niektórych źródeł, w XV wieku istniał zamek-strażnica, który pełnił funkcję pomocniczą wobec zamku czorsztyńskiego. Miał strzec południowej granicy Królestwa Polskiego z Węgrami. Dziś nie zachowały się żadne mury, żadna baszta – pozostała tylko nazwa wzgórza, przypominająca o tym, co mogło tu kiedyś stać. A jednak – wyobraźnia, karmiona legendami, podpowiada obraz niewielkiej warowni wśród buków i jodeł, z widokiem na dolinę Dunajca.
Miejsce, które żyje
Przez wieki Sromowce Wyżne były cichą, przygraniczną osadą. Dopiero XX wiek przyniósł im znaczące zmiany. W latach 1954–1961 były siedzibą gromady Sromowce Wyżne, jednostki administracyjnej w okresie PRL. Później włączono je do gromady Czorsztyn, a w latach 1975–1998 znalazły się w granicach województwa nowosądeckiego.
Transformacja nastąpiła z chwilą budowy Zbiornika Czorsztyńskiego i elektrowni wodnej w Niedzicy. Infrastruktura turystyczna zaczęła się dynamicznie rozwijać – powstał wyciąg narciarski Polana Sosny, zwiększyła się baza noclegowa, a wieś przekształciła się w atrakcyjne miejsce dla turystów o każdej porze roku. Wieś znajduje się w bezpośredniej okolicy Pienińskiego Parku Narodowego.
Spływ Dunajcem i serce flisackiej tradycji
To właśnie w Sromowcach Wyżnych, a dokładnie w ich części zwanej Kąty, zaczyna się jeden z najsłynniejszych spływów rzecznych w Europie – spływ tratwami Przełomem Dunajca. Drewniane, sterowane przez doświadczonych flisaków tratwy suną powoli wśród wapiennych ścian Pienin, oferując widok, który od stuleci zachwyca i inspiruje. To tu tradycja spotyka się z naturą – bez pośpiechu, z szacunkiem do rzeki i krajobrazu.
Współczesne atrakcje i lokalna tożsamość
Sromowce Wyżne dziś to nie tylko historia – to również tętniąca życiem wieś turystyczna. Miejsce, które łączy regionalne dziedzictwo z nowoczesną ofertą rekreacyjną. W centrum znajduje się izba regionalna, prowadzona przez Koło Gospodyń Wiejskich, w której zobaczyć można dawne stroje, narzędzia i elementy codziennego życia mieszkańców Pienin. Nieopodal urządzono strefę rekreacyjną, gdzie dzieci, młodzież i dorośli znajdą coś dla siebie – skatepark, pole do minigolfa, stoły do ping-ponga, plenerowe szachy, boule i zacienione altanki do odpoczynku.
Dziedzictwo duchowe
Na szczególną uwagę zasługuje kościół pw. św. Stanisława BM, który swoją historią sięga wieków. Obok świątyni na przykościelnym cmentarzu znajdują się pomniki rodziny Drohojowskich, fundatorów świątyni i ówczesnych właścicieli dóbr czorsztyńskich, a także pomnik papieża Jana Pawła II, który odwiedził tę część Pienin podczas swoich wędrówek jako Karol Wojtyła.
Festyny, amfiteatr i żywa kultura
Lato w Sromowcach Wyżnych to czas festynów, regionalnych koncertów i występów folklorystycznych. Amfiteatr pod gołym niebem przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów, którzy chcą poczuć prawdziwego ducha regionu – wyrażanego w muzyce, tańcu, kuchni i gwarze.
