Piwnice do przechowywania wina w Frydmanie wzniesiono w początkach XIX wieku, najprawdopodobniej w roku 1820 z inicjatywy ówczesnego właściciela dóbr, Węgra, hrabiego Horvatha z Palocsy. Znajdują się one w centralnej części miejscowości, przy ul. Jana Pawła II. Zabytkowy obiekt z złożony jest z dwóch części: blisko 100 metrowych, dwukondygnacyjnych piwnic na wino i dwóch wejść do nich w kształcie kamiennych ośmiobocznych budowli, przez miejscową ludność zwanych kaplicami lub pawilonami.
W piwnicach zgodnie z zamysłem ówczesnego właściciela Frydmana przechowywano rzędy beczek z winem. Z czasem okazało się, że w wyniku nadmiernej wilgotności piwnice nie odpowiadały celowi, dla którego zostały stworzone, bo wina składowane w nich psuły się, dlatego też ostatecznie zrezygnowano ze składowania win w tych piwnicach. Dziś, niestety mocno nadszarpnięte przez ząb czasu piwnice winne we Frydmanie nadal robią duże wrażenie.
Piwnice winne mają imponujące wymiary. Rozciągają się na dwóch podziemnych kondygnacjach z których każda ma 96 metrów długości. Każda z piwnic ma szerokość 7 metrów i jest wysoka na 4 metry. Wejście do piwnic odbywa się przez ośmioboczne, kamienne budowle, nazywane przez miejscowych kaplicami. Dziś dostępna jest tylko jedna z nich. Przebywanie w drugiej z piwnic, ze względu na jej zły stan techniczny może być niebezpieczne.
Górny poziom rozświetlają drobne promienie światła wpadające przez wykute w ścianach małe otwory. Niżej panuje kompletna ciemność. Piwnice wykorzystywano do początku XX w. Potem węgierscy właściciele sprzedali swe dobra, które następnie kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk. Działki z podziemnymi tunelami nabyła w końcu rodzina Prelichów. Od lat piwnice są nieużywane, przez pewien czas składowano tu jedynie ziemniaki.
Od powstania w roku 1820 do końca XIX wieku piwnice winne należały do rodziny hrabiego Horvatha z Palocsy. Pod koniec XIX wieku Frydman wraz z dobrami niedzickimi przeszedł w ręce rodziny Salamonów, właścicieli zamku Dunajec w Niedzicy. W roku 1910 dwór i piwnice we Frydmanie zlicytowano. Dobra zostały przejęte przez Kasę Oszczędnościową z Kieżmarka, od której odkupił je ksiądz Józef Noworolski, który zmarł na emigracji. W 1913 roku piwnice i dwór we Frydmanie nabyli Janusz i Michał Prelichowie. W latach następnych w wyniku podziałów spadkowych współcześnie piwnice są na gruntach należących do czterech właścicieli.
Kolejni właściciele (spadkobiercy Michała i Janusza Prelichów) piwnice usiłowali wykorzystywać do różnych celów. W latach 50-tych i 60-tych. XX w., Nowotarska Centrala Ogrodnicza próbowała wykorzystać piwnice na skład płodów rolnych. Z piwnic korzystało również wojsko, urządzając tu magazyn ziemniaków. Jednak, jak w wypadku win, przechowywane tu produkty ulegały zepsuciu. Obecnie piwnice są nieużytkowane. Ich stan techniczny jest bardzo zły i zagrożone są fizyczną likwidacją.
Szczegółowy opis Piwnic Winnych we Frydmanie
Piwnice położone były na zapleczu podwórza gospodarczego dworu (kasztela) należącego do dawnych właścicieli Frydmana. Od dworu piwnice oddzielone były kanałem młynówki prowadzonej od potoku Białki Tatrzańskiej. W budynku nad kanałem umieszczona była siłownia wodna młyna i elektrowni. Po 1920 roku zaplecze dawnego folwarku podzielone zostało na szereg działek i w latach późniejszych zabudowane. (dzisiejsza ul. Jana Pawła II). Jeden z budynków mieszkalnych posadowiony jest bezpośrednio nad piwnicami a drugi przylega do piwnicy.
Piwnice wykonano jako murowane z kamienia i cegły na zaprawie wapiennej. Zarówno piwnice jak i pawilony wejściowe zbudowano z kamienia miejscowego przemieszanego z cegłą. Sklepienia piwnic kamienne. Otwory wejściowe i wentylacyjne ceglane. Schody z bali drewnianych umieszczonych na pochylni z glinobitki. Pawilonów wejściowe przykryte kopułą z cegły. Nad kopułą zabudowany dach z krążyn drewnianych kryty gontem. Nad jednym pawilonem wtórnie wprowadzony stropodach żelbetowy. Drzwi do pawilonów wejściowych drewniane z nadświetlem zabezpieczonym kratą w pawilonie wschodnim, w zachodnim kraty brak. Piwnice przykryte warstwą ziemi o średniej grubości od 30 do 60 cm. Naziom zarośnięty darniną.
Piwnice są dwukondygnacyjne. Na każdej kondygnacji znajdują się trzy piwnice o długości 96 m. Piwnice wykonane są jako sklepienia kolebkowe o średniej wysokości ok. 3,20 m. Szerokość piwnicy (przy polepie) wynosi ok. 6,30 m. Piwnice położone są równolegle w odstępie po ok. 150 cm. Układ każdej kondygnacji jest analogiczny. Korytarze piwnic połączone są w trzech miejscach przesklepionymi przejściami (w każdym końcu i w osi środkowej). Komunikacja pionowa odbywa się klatką schodową umieszczoną poza rzutem (obrysem) piwnic od strony północnej. Wejście do piwnic poprzez dwa pawilony (borhauzy). Pawilony na planie ośmioboków przykryte kopulastymi dachami.
Obiekt nigdy nie posiadał wyposażenia. W piwnicach zachowały się resztki drewnianych podstaw pod beczki. Obiekt nie posiada żadnych instalacji: obcych (elektrycznych, kanalizacyjnych). Piwnice posiadają naturalną wentylację poprzez układ otworów i kanałów umieszczonych w ścianach szczytowych i stropach skrajnych piwnic.
Materiał oryginalny. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i publikacja tylko za zgodą portalu mojepieniny.pl
W artykule wykorzystano informacje zawarte w dokumentacji obiektu zabytkowego (karta zabytku) przygotowanego przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie.
