Fot. Archiwum negatywów Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
Dwór obronny (kasztel) w Łapszach Niżnych (pow. nowotarski, woj. małopolskie) został wzniesiony na przełomie XVI i XVII wieku. Pierwszymi właścicielami kasztelu była rodzina Horwathów z Polocsy. W roku 1593 Jerzy Horwath z Paloscy odkupił od zakonu bożogrobców wieś Łapsze Niżne wraz z całym majątkiem lendackim i rozpoczął budowę dworu obronnego (kasztelu). Wzniesiona została wówczas dwukondygnacyna ceglana budowla, trójskrzydłowa, na planie podkowy, z dachem krytym gontem.
Kasztel posiadał attykę, na poddaszu małe okienka służące jako strzelnice i detale zdobnicze charakterystyczne dla dworów z rejonu Spiszu. Rozbudowę kasztel przeszedł na początku XVII wieku. Wówczas do narożnika południowo-zachodniej części budynku dostawiono wieżę umożliwiającą flankowy ostrzał. Dodatkowo zbudowano skrzydło wysunięte w formie ryzalitu od wschodu obiektu, które posiadało po dwa pomieszczenia na każdej kondygnacji. Główne wejście kasztelu ozdobiono portalem, a okna parteru kamiennym obramowaniem.
Kolejna przebudowa kasztelu została przeprowadzona w wieku XVIII przez kolejnego właściciela budynku barona Jan Joanelli. Właściciel zdecydował wówczas o usunięciu attyki i pokryciu dachu gontowym dachem łamanym polskim. W tym samym czasie przebudowano także mieszczącą się na piętrze kaplicę. W tej formie dwór obronny dotrwał do początków wieku XX.
Ostatnim właścicielem wsi Łapsze Niżne i kasztelu był baron Baro Gedult Trivadar Jungenfeld (1892-1933), syn Karola Jungenfelda (1856-1914) i Eleonoray Salamon (1869-1920) z rodziny Salomonów, właścicieli zamku w Niedzicy, która Łapsze Niżne i kasztel otrzymała w wianie od ojca Theodora Salamona. Nie był on jednak zbytnio zainteresowany losem kasztelu który od końca I wojny światowej pozostawał niezamieszkały i stopniowo popadał w ruinę, chociaż władze uznały budynek za zabytkowy.
Fot. Archiwum negatywów Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
Podjęciu jakichkolwiek działań w celu uratowania kasztelu przeszkodził wybuch II wojny światowej. Ostatni właściciel Łapsz Niżnych i kasztelu zmarł bezpotomnie w 1933 roku, jego majątek wrócił do Salamonów, właścicieli zamku w Niedzicy.
Zachował się opis stanu kasztelu z 1931 roku: „Cała budowla niszczeje i nie jest remontowana. Belki dachu zgnite. Dach dziurawy jak sito. Na piętrze zwalona podłoga. A poprzez powyrywane gonty w dachu woda do środka leje się strumieniami”.
Po II wojnie światowej, w 1945 roku zaniedbany i opuszczony kasztel spłonął, a jego pozostałości zostały rozebrane do fundamentów.
Dziś na jego miejscu stoi Urząd Gminy Łapsze Niżne, a na terenie do niego przylegającym kilka innych budynków użyteczności publicznej. W sąsiedztwie znajduje się m.in. dom ludowy wybudowany w stylu witkiewiczowskim tuż przed wybuchem II wojny światowej zwany „Ludowcem” w którym po wojnie mieściła się szkoła podstawowa i klubokawiarnia, a dziś mieści się w nim m.in. poczta.
Materiał oryginalny. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie materiału tylko za zgodą portalu mojepieniny.pl
