W nakręconym w 1978 roku do audycji z cyklu „Obiektyw” filmie budowniczy zapory w Niedzicy mówią, że zostanie ona oddana do użytku za 4 lata czyli w 1982 roku. Faktycznie zapora w Niedzicy – Czorsztynie do użytku została oddana 15 lat później – w 1997 roku. 25 lat temu Czorsztyn i Maniowy znalazły się na dnie Jeziora Czorsztyńskiego, ale przy budowie zapory w Niedzicy dzięki wzniesieniu specjalnych zapór udało się ocalić dwie historyczne miejscowości: Dębno i Frydman. Dziś miejscowości te znajdują się nad samym brzegiem Jeziora Czorsztyńskiego. W Dębnie znajduje się wpisany na listę UNESCO średniowieczny kościół z unikatową polichromią, natomiast Frydman dzięki powstaniu zbiornika stał się z rolniczej wsi wsią letniskową. Nie byłoby dziś tych miejscowości gdyby nie zabiegi projektantów którym zależało na ocaleniu przed zalaniem tych miejscowości.
Podczas planowania budowy zapory w Niedzicy projektanci zaplanowali ochronienie Dębna i Frydmana przy pomocy zaprojektowanych zapór bocznych chroniących te miejscowości. Wieś Maniowy nie miała już tyle szczęścia i została całkowicie wysiedlona. W latach 70. XX wieku rozpoczęto budowę Nowych Maniów. Wysiedlenie objęło także mieszkańców Czorsztyna nad Dunajcem. Większość mieszkańców przeniosła się na Nadzamcze lub wybudowała nowe domy w Kluszkowcach czy Mizernej.
Dzięki podjętym przez projektantów zapory działaniom nie został zatopiony ani przeniesiony w inne miejsce zabytkowy kościółek w Dębnie słynny z średniowiecznej polichromii. Dzięki takiemu projektowi przed zalaniem uchroniono obie wsie: Dębno i Frydman.
„W skali całej budowy zapory teren niewielki, a wartość tych chat we wspomnianych miejscowościach była śmiesznie niska. Ale ci ludzie są przywiązani do tej skalistej, nierodzajnej ziemi. Tu rodziły się i umierały całe pokolenia mieszkańców” – mówi w materiale filmowym z 1978 roku lektor.
W filmie sprzed ponad 40 lat lektor opisuje podejmowane w okolicach budowy zapory działania : „W Dębnie kończy się budowa zabezpieczenia Dębna i Frydmana. To są duże prace. Obie wioski są chronione obwałowaniem w postaci nasypów ziemnych z ekranami betonowym na skarpach. To jest duża robota w granicach 1,5 miliona metrów sześciennych robót ziemnych nasypami. Nie ma problemu z pracownikami. Raczej z fachowcami, cieślami, ale ten problem rozwiąże nam hufiec OHP. 70 pracowników będzie. Są kłopoty ze sprzętem i częściami do sprzętu. Planowany termin zakończenia inwestycji wyznaczony był na 1988/89” – mówi w materiale filmowym odnowionym w ramach rekonstrukcji cyfrowych jeden z projektantów, budowniczych zapory.
Bolesław Kiper inżynier z Energopolu 2, kierujący całością prac przy budowie zapory przedstawia podstawowe dane o zaporze: wysokość piętrzenia, długość zapory, powierzchnia i długość zalewu, pojemność zbiornika.
„Celem budowy jest zgromadzenie wody pitnej, drugim celem jest dozowanie tej wody do rzeki Wisły i uśrednianie poziomu wody do celów żeglugi i trzecim celem jest retencja powodziowa, a czwartym celem jest produkcja energii elektrycznej. Głowna zapora wysokość spiętrzenia wody 50 metrów, długość zapory 400 metrów w koronie , 1226 hektarów powierzchnia zbiornika wodnego, długość zalewu 12,5 km, pojemności 236 milionów metrów sześciennych” – mówi Bolesław Kiper z Enegopolu II.
Obok zalewu czorsztyńskiego powstała także zapora sromowiecka o pojemności 8 milionów metrów sześciennych jako zbiornik wyrównujący i jaz na Niedziczance służący dla rekreacji na potoku Niedziczanka.
Zapraszamy do obejrzenia zrekonstruowanych filmów o budowie zapory w Niedzicy, tworzonych dla niej planach i historii uchronienia przed zalaniem Dębna i Frydmana.
https://cyfrowa.tvp.pl/video/przemysl-i-gospodarka,zbiorniki-wodne,60485129
Relacje reporterskie – Zapora Czorsztyn – TVP rekonstrukcja – Telewizja Polska S.A.
Nakręcony w roku 1978 roku film został odnowiony w ramach projektu rekonstrukcji cyfrowych TVP. Materiał opracowany w ramach projektu „Digitalizacja Regionalnego Dziedzictwa Telewizyjnego i Filmowego Archiwum TVP S.A.” współfinansowanego przez Unię Europejskiego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Fot. /screen Rekonstrukcje Cyfrowe TVP/07.07.22
