Już 17 czerwca 2025 roku przypada 677. rocznica lokacji królewskiego miasta Krościenko nad Dunajcem – ważnej daty w historii tej malowniczej miejscowości położonej w dolinie Dunajca, u podnóża Pienin. Właśnie tego dnia, w 1348 roku, król Kazimierz III Wielki nadał osadzie prawa miejskie na prawie magdeburskim. Decyzja ta nie tylko podniosła prestiż miejscowości, ale przede wszystkim zapoczątkowała jej dynamiczny rozwój społeczny, gospodarczy i administracyjny.
Historyczne znaczenie lokacji
Zanim Krościenko otrzymało prawa miejskie, istniała tu osada sięgająca XII–XIII wieku. Pełniła ona funkcję służebną wobec pobliskiego zamku pienińskiego i korzystała z położenia przy ważnym szlaku handlowym wiodącym z Krakowa na południe Europy. Lokacja miasta przez Kazimierza Wielkiego 17 czerwca 1348 roku była aktem królewskim, który zmienił charakter osady – przekształciła się ona w pełnoprawne miasto, noszące wówczas nazwę Crosno nad Chrostnicą.
Dzięki temu aktowi mieszkańcy zyskali samorządność, prawo do organizacji targów, rozwoju rzemiosła, a także własny sąd miejski. Lokacja na prawie magdeburskim stanowiła również zachętę dla nowych osadników – głównie rzemieślników i kupców – którzy przyczynili się do wzrostu znaczenia i bogactwa miasta.
Okres rozkwitu
W wiekach po lokacji Krościenko nad Dunajcem rozwijało się jako prężny ośrodek handlowo-usługowy. Powstała tu parafia rzymskokatolicka, a w 1565 roku otwarto szkołę parafialną. Bliskość granicy węgierskiej i spławna rzeka Dunajec czyniły miasto atrakcyjnym miejscem dla handlu i transportu. Krościenko korzystało także z przywilejów królewskich, które zapewniały mu ochronę i autonomię gospodarczą.
Lata trudne i utrata praw miejskich
Niestety, jak wiele małych miast w dawnej Rzeczypospolitej, Krościenko doświadczyło również trudnych momentów. Najazdy, wojny, epidemie oraz katastrofy naturalne, szczególnie w XVII i XVIII wieku, poważnie nadszarpnęły jego strukturę społeczną i majątek. W 1770 roku, po zajęciu tych terenów przez Austrię, miasto przeszło w ręce prywatne. Choć w XIX wieku podjęto próbę ratowania jego znaczenia przez rozwój uzdrowiska i wykorzystanie źródeł mineralnych, to ostatecznie w 1932 roku Krościenko utraciło prawa miejskie.
Dziedzictwo i pamięć o lokacji
Choć dziś Krościenko nad Dunajcem nie ma już statusu miasta, to wciąż można tu odnaleźć wiele śladów jego królewskiej przeszłości. Gotycki kościół z XIV wieku, zabytkowy układ urbanistyczny oraz atmosfera starego miasteczka przyciągają turystów i miłośników historii. Obchody rocznicy lokacji to nie tylko okazja do wspomnień, ale także moment refleksji nad znaczeniem lokalnej tożsamości i dziedzictwa.
- rocznica lokacji to wyjątkowy moment, który przypomina, jak ważną rolę odegrało Krościenko nad Dunajcem w historii regionu. Warto ją uczcić z dumą i szacunkiem dla przeszłości, która – choć często burzliwa – ukształtowała dzisiejszy charakter tej wyjątkowej miejscowości.
